در دنیای هاستینگ، وب‌سایت‌ها و وردپرس، انتخاب یک نام دامنه مناسب اولین و مهم‌ترین گام است. اما ممکن است در فرآیند جستجو با وضعیتی مواجه شوید که یک دامنه خاص، با وجود آزاد بودن نام، قابل ثبت نیست. اینجاست که مفهوم دامنه رزرو شده یا Reserved Domain چیست مطرح می‌شود.
دامنه‌های غیرقابل ثبت، بخش حیاتی از زیرساخت اینترنت و حاکمیت ملی را تشکیل می‌دهند. این مقاله به‌صورت جامع و تخصصی بررسی می‌کند که دامنه رزروشده چیست و چرا وجود دارد؟ و دلیل رزروشده بودن دامنه به‌صورت ساختاری و دائمی چیست.
هاست وردپرس میزبان پک انتخابی مطمین در ایران برای سایت وردپرسی.
۱. تعریف تخصصی دامنه رزروشده (Reserved Domain چیست؟)
دامنه رزروشده به نام‌های دامنه یا پسوندهایی (TLDs) اطلاق می‌شود که از طریق نهادهای حاکمیتی اینترنت، مانند ICANN (Corporation for Assigned Names and Numbers)، یا مراکز ثبت ملی (مانند مرکز ثبت دامنه IRNIC در ایران)، از دسترس عموم خارج شده و برای اهداف خاص دولتی، فنی، امنیتی یا زیرساختی نگهداری می‌شوند.
این دامنه‌ها به‌طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- نام‌های رزروشده: کلمات کلیدی خاصی در سطح دوم (مانند example.com یا www.com) که برای آزمایش، مستندسازی یا پیشگیری از سوءاستفاده‌های فنی کنار گذاشته شده‌اند.
- پسوندهای رزروشده: کل پسوندهای سطح بالا (مانند .gov، .mil، .test) که فقط برای سازمان‌های خاص یا مقاصد تعریف‌شده مجاز هستند.
نتیجه‌گیری بخش: دامنه‌های رزروشده، حصاری قانونی و فنی هستند که پایداری، امنیت و حاکمیت اینترنت را در برابر ثبت‌های اتفاقی یا مخرب حفظ می‌کنند.
۲. دلایل اصلی رزرو شدن دامنه‌ها (چرا بعضی دامنه‌ها قابل ثبت نیستند؟)
برای پاسخ به این سوال که چرا بعضی دامنه‌ها رزرو هستند، باید به سه حوزه اصلی حاکمیت اینترنت نگاه کنیم. این دلیل رزروشده بودن دامنه اغلب ریشه در قوانین و سیاست‌های بین‌المللی و ملی دارد.
۲.۱. دلایل حقوقی و حاکمیتی (دامنه‌های دولتی و ملی)
مهم‌ترین بخش از دامنه‌های غیرقابل ثبت، مربوط به نهادهای دولتی و امنیتی است. این دامنه‌ها هویت رسمی و حاکمیتی یک کشور را نمایندگی می‌کنند.
- توضیح کامل: ثبت این دامنه‌ها فقط برای ارگان‌های رسمی، قوای سه‌گانه، سازمان‌های نظامی و مراکز دولتی امکان‌پذیر است. این کار برای جلوگیری از جعل هویت، کلاهبرداری و حفظ امنیت ملی صورت می‌گیرد.
- مثال واقعی: پسوندهای دامنه‌های ملی (مانند .gov یا .mil) که به‌ترتیب برای نهادهای دولتی و نظامی در تمام کشورها در نظر گرفته شده‌اند. در ایران نیز دامنه‌هایی مانند
.gov.irو.irصرفاً برای ارگان‌های دولتی قابل ثبت هستند. این‌ها دامنه‌های مخصوص سازمان‌ها و دولت محسوب می‌شوند.
۲.۲. دلایل فنی و پایداری شبکه (دامنه‌های حفاظت‌شده توسط ICANN)
برخی دامنه‌ها توسط ICANN و IANA (Internet Assigned Numbers Authority) برای مصارف فنی رزرو شده‌اند تا در توسعه زیرساخت‌ها اختلالی ایجاد نشود.
- توضیح کامل: این دامنه‌ها برای استفاده در مستندات، مثال‌های آموزشی، یا برای تست نرم‌افزار و سخت‌افزار شبکه کنار گذاشته شده‌اند. اگر این دامنه‌ها قابل ثبت بودند، هرگونه تست و اجرای مثال در کتاب‌های درسی یا کدهای برنامه‌نویسی، می‌توانست به یک وبسایت واقعی ارجاع داده و باعث ترافیک ناخواسته یا مشکلات امنیتی شود.
- مثال واقعی: دامنه‌هایی مانند
example.com،example.net،testوinvalidاز مشهورترین لیست دامنه‌های رزروشده جهانی هستند که هرگز نباید در اینترنت عمومی فعال شوند.
۲.۳. حفاظت از برند و مالکیت فکری (دامنه‌های خاص برندها)
اگرچه این نوع رزرو به اندازه دامنه‌های دولتی گسترده نیست، اما برخی مراکز ثبت، نام‌های تجاری بزرگ و مشهور را برای جلوگیری از سوءاستفاده (Cybersquatting) به‌عنوان دامنه رزروشده برای برند خاص یعنی چه؟ کنار می‌گذارند.
- توضیح کامل: این نوع رزرو بیشتر به دلایل حقوقی و امنیتی رزرو دامنه‌ها انجام می‌شود تا از شرکت‌های بزرگ در برابر ثبت نام‌های مشابه و گمراه‌کننده توسط افراد سودجو حفاظت شود.
- مثال واقعی: در برخی پسوندهای جدید (مانند .app یا .tech)، نام‌های برندهای بسیار مشهور به‌صورت موقت یا دائم رزرو می‌شوند تا خود شرکت اصلی بتواند آن‌ها را ثبت کند.
۳. دامنه‌های رزروشده در ساختار ملی ایران (دامنه رزروشده ir)
در ایران، مرکز ثبت دامنه IRNIC (موسسه تحقیقات ارتباطات و فناوری اطلاعات) مسئولیت ثبت و مدیریت دامنه‌های ملی با پسوند .ir و زیرشاخه‌های آن را بر عهده دارد. IRNIC دارای فهرست دقیقی از دامنه‌های رزروشده توسط IRNIC کدامند؟ است.
۳.۱. پسوندهای غیرقابل ثبت (Reserved Extensions)
بخش بزرگی از دامنه‌های غیرقابل ثبت در ایران پسوندهای سطح دوم هستند که برای سازمان‌های خاص تعریف شده‌اند:
| پسوند دامنه | نوع سازمان مجاز | دلیل رزرو شدن |
| ir. | افراد، شرکت‌ها و نهادهای عمومی | پسوند اصلی کشور (برای عموم آزاد است) |
| gov.ir. | نهادهای دولتی و قوای سه‌گانه | دامنه‌های دولتی و حاکمیتی |
| ac.ir. | مؤسسات و دانشگاه‌های آموزشی با مجوز رسمی | دامنه‌های مخصوص سازمان‌ها (آموزشی) |
| sch.ir. | مدارس، مؤسسات آموزشی رسمی | آموزشی و غیرانتفاعی |
| org.ir. | مؤسسات غیرانتفاعی، سازمان‌های مردم‌نهاد | نهادهای عمومی غیردولتی |
| co.ir. | شرکت‌های تجاری و اقتصادی ثبت‌شده | تجاری و حقوقی |
| mil.ir. | نهادهای نظامی و امنیتی کشور | دامنه‌های ملی و امنیتی |
$$\text{توجه: هر کسی نمی‌تواند دامنه با پسوند } ac.ir \text{ یا } gov.ir \text{ ثبت کند.}$$
۳.۲. معنی reserved domain در nic.ir
زمانی که شما در سایت نیک (IRNIC) یک دامنه را استعلام می‌گیرید و وضعیت آن به‌صورت reserved domain نمایش داده می‌شود، یعنی نام دامنه یا پسوند موردنظر شما در لیست دامنه‌های حفاظت‌شده قرار دارد و به‌هیچ‌وجه قابل ثبت برای عموم آزاد نیستند.
هشدار (Note): فرق دامنه رزروشده با دامنه Premium چیست؟
دامنه رزروشده (Reserved Domain) به دلایل فنی، حقوقی یا امنیتی از چرخه ثبت خارج شده و معمولاً قابل خرید نیست. در مقابل، دامنه‌های Premium (دامنه‌های گران‌قیمت)، دامنه‌هایی هستند که از نظر تجاری ارزش بالایی دارند (مانند Travel.com یا Cars.net) و توسط یک شخص یا شرکت با قیمتی بسیار بالاتر از حد معمول به فروش می‌رسند.
۴. چالش‌ها و راهکارها: ثبت دامنه رزروشده
۴.۱. آیا امکان آزاد شدن دامنه‌های رزروشده وجود دارد؟
در ۹۹٪ موارد، پاسخ منفی است. دامنه‌هایی که به دلایل حقوقی و امنیتی رزرو دامنه‌ها (مانند .gov یا test) کنار گذاشته شده‌اند، ماهیت دائمی دارند و هرگز به بازار آزاد برنمی‌گردند.
اما در موارد بسیار نادر، ممکن است یک دامنه به‌صورت موقت و در طی فرآیند انتقال یا تغییر سیاست‌ها، برای مدت کوتاهی به‌عنوان «رزرو» نمایش داده شود. در این شرایط، باید با نهاد مربوطه (مثل IRNIC) مکاتبه کرد، اما ثبت دامنه رزروشده بدون داشتن شرایط احراز صلاحیت (مانند مجوز دولتی یا آموزشی) غیرممکن است.
۴.۲. چطور بفهمیم دامنه رزرو شده یا آزاد است؟
بهترین راه برای استعلام وضعیت دامنه، استفاده از ابزار Whois و پورتال رسمی مرکز ثبت دامنه است:
- استعلام IRNIC: برای دامنه‌های
.ir، به سایت مرکز ثبت دامنه IRNIC بروید و دامنه مورد نظر را استعلام بگیرید. اگر پیامreserved domainرا مشاهده کردید، یعنی دامنه رزرو شده ir یعنی چی؟ به‌طور رسمی اعلام شده و قابل ثبت نیست. - استعلام TLDهای بین‌المللی: برای دامنه‌های عمومی (.com، .net)، از ابزارهای Whois سرویس‌دهندگان معتبر هاستینگ استفاده کنید. اگر دامنه‌ای آزاد بود، ثبت کنید؛ در غیر این صورت، یا قبلاً ثبت شده یا رزرو شده است.
۵. جمع‌بندی و توصیه نهایی
دامنه رزروشده چیست و چرا وجود دارد؟ در نهایت، دامنه‌های رزروشده ستون فقرات پایداری، امنیت و حاکمیت در دنیای آنلاین هستند. چرا بعضی دامنه‌ها رزرو هستند؟ به این دلیل که نهادهای حاکمیتی و فنی باید نام‌های حساس، دولتی، نظامی و زیرساختی را تحت کنترل داشته باشند تا از آشفتگی و سوءاستفاده جلوگیری شود.
توصیه نهایی برای کاربران هاستینگ و وردپرس:
اگر در جستجوی نام دامنه با پیغام «رزرو شده» مواجه شدید، تلاش برای ثبت دامنه رزروشده بی‌نتیجه خواهد بود. به جای آن:
- تغییر پسوند: اگر نام دامنه موردعلاقه‌تان در پسوند
.irرزرو شده، آن را با پسوندهای بین‌المللی (مانند.comیا.net) یا پسوندهای جدید و جذاب (مانند.siteیا.online) بررسی کنید. - خلاقیت در نام‌گذاری: یک یا دو کلمه به نام اصلی خود اضافه کنید یا از خط تیره استفاده نمایید تا نام منحصربه‌فردی به دست آورید که آزاد باشد.
- انتخاب هاستینگ مناسب: پس از انتخاب دامنه آزاد، حتماً یک سرویس هاستینگ پرسرعت و امن برای سایت وردپرسی خود انتخاب کنید تا زیرساخت کسب‌وکار آنلاین شما قوی و قابل اعتماد باشد.}
